Inleiding
De vertalingen van de Heilige Qur’ān in andere talen worden niet Qur’ān genoemd. Zij worden genoemd ma’al (verklaringen van de Heilige Qur’ān verzen). Als zij door vrome moslims zijn vertaald die deskundigen zijn en die goede bedoelingen naar het onderwerp hebben, kunnen zij worden gelezen om de betekenis van de Heilige Qur’ān te begrijpen. Er is niets mis in deze. Echter, de vertalingen kunnen niet als “de Qur’ān” zelf worden gelezen. Het is niet zegenvol om de vertaling te lezen als zijnde de Qur’ān, maar het is juist een zonde om de vertaling als de Heilige Qur’ān aan te nemen wat zelfs kan leiden tot het kāfir (ongelovige) worden.
Moslims moeten de Heilige Qur’ān lezen in het Arabisch aangezien Allāh Ta’ālā het in het Arabisch op het heilige hart van de Profeet ﷺ openbaarde.
Allāh Ta’ālā openbaart:
بِلِسَانٍ عَرَبِيٍّ مُّبِينٍ
“In duidelijke Arabische taal.” Surah Ash-Shu’arā (de dichters), H26, vers 195
Het is zegenrijk om de Heilige Qur’ān te lezen in het Arabisch zonder de betekenis te begrijpen. Zeker is het des te meer zegenrijker en beter om het te lezen om de betekenis te begrijpen.
RasoolAllāh ﷺ zei: “Ik ben de laatste Profeet. Geen profeet zal na mij meer komen. Als er een Profeet na mij zou volgen, dan zou Umar de Profeet zijn.”
Hoewel Hazrat Umar (radi Allāhu anhu) zo aanmerkelijk was en Arabisch zeer goed kende, kon hij de verklaring van de Heilige Qur’ān niet begrijpen. De Profeet ﷺ legde de verzen uit aan de metgezellen naar hun ontwikkelingsniveau. De graad van Hazrat Abu Bakr (radi Allāhu anhu) was veel hoger dan van Hazrat Umar, maar ook hij en zelfs Hazrat Jibra’il (alayhis salām) konden de betekenis van de verzen niet begrijpen. De Profeet ﷺ legde de betekenis en de geheimen uit.[1]
Kortom, alleen de Profeet ﷺ begreep de betekenis van de verzen van de Heilige Qur’ān en hij verklaarde het door zijn Sunnah. Het is hij die de Heilige Qur’ān interpreteerde. Het correcte Boek van interpretatie staan dus in de ahadīth boeken. Door geen rust te nemen en door het opofferen van hun leven verzamelden de religieuze Groot Schiftgeleerden deze ahadīth en schreven boeken van interpretatie. Het boek van interpretatie getiteld ‘Baidhāwi’ is een van de notabele onder hen.
Wat is een vertaling van de Heilige Qur’ān?
Elke vertaling is een interpretatie (tafsir = exegese) van de verzen. Het begrip ‘vertalen’ duidt taalkundig aan op het woordelijk overbrengen van een mededeling van de ene taal naar de andere taal. Een andere uitleg van het begrip ‘vertalen’ is de transformatie van de boodschap van de ene taal naar de andere waarbij de weergave van de essentie centraal staat.
Vertaalstrategieën
Niet iedereen is geschikt om een tekst te vertalen naar een andere taal. Hiervoor is naast kennis van het vakgebied ook kennis nodig van de letterkunde van beide talen.
Er is uitgebreid onderzoek gedaan op het gebied van vertaalstrategieën. Echter, de definitie aangeboden door elke auteur of theoreticus her programmeert zijn/haar eigen standpunt én hun standpunten verschillen van elkaar. De meeste theoretici zijn het erover eens, dat de strategieën worden gebruikt door vertalers wanneer ze een probleem tegenkomen en de letterlijke vertaling niet werkt. Daarom hebben verschillende onderzoekers verschillende vertaal-strategieën vanuit hun eigen perspectieven onderzocht en beschreven. Sommige meest bekende vertaal-theorieën worden beschreven in wetenschappelijke studieboeken. Het doel van een vertaalstudie is om de verschillende theorieën op het gebied van vertaal-strategieën te tonen en een algemeen literatuuronderzoek aan te bieden om de studie van vertaal-strategieën in toekomstige studies te vergemakkelijken. Mona Colin Baker bood in het boek “Attitudes and Language” (1992) de duidelijkste taxonomie aan van vertaal-strategieën zodat de professionele vertalers het kunnen gebruiken wanneer zij een vertaalprobleem tegenkomen tijdens het uitvoeren van een vertaaltaak. Het boek beoogt het concept van attitudes te vestigen als meer centraal in de studie van talen van minderheden en meerderheden. De sterke traditie van attitude-theorie en onderzoek uit de sociale psychologie wordt relevant gemaakt voor taalherstel en -verval. Uit origineel onderzoek blijkt hoe de houding tegenover tweetaligheid conceptueel verschilt van attitude ten opzichte van een specifieke taal. Een onderzoek in Wales onderzoekt de oorsprong van taalattitudes in individuele verschillen en in milieukenmerken.
Islamgeleerden vinden dat het letterlijk vertalen van de Heilige Qur’ān verzen onmogelijk, omdat de innerlijke betekenis vanuit het Arabisch niet in een andere taal overgebracht kan worden. Bovendien zou door het letterlijk vertalen van de verzen in een vreemde (andere) taal grammaticaal niet juist zijn in den vreemde taal.
Tegenwoordig speelt vertaling in een wereld die wordt gekenmerkt door wereldwijde communicatie een sleutelrol bij het uitwisselen van informatie tussen talen. Om te bewegen langs de natuurlijke- en professionele continuüm van het overbrengen van de betekenis van een bepaalde taal in een andere, moet een vertaler een aantal vaardigheden aanleren, die worden aangeduid als vertaalstrategieën.
Bergen citeert van Chesterman (1997) een lijst van enkele algemene kenmerken van vertaalstrategieën:
- vertaalstrategieën zijn van toepassing op een proces;
- zij betrekking hebben op tekst manipulatie;
- zij zijn doel-georiënteerd;
- ze zijn probleem gericht;
- zij worden bewust toegepast;
- zij zijn intersubjectief.
De meeste theoretici zijn het erover eens, dat de strategieën worden gebruikt door vertalers wanneer ze een probleem tegenkomen en letterlijke vertaling niet nuttig is. Verschillende onderzoekers hebben allerlei vertaalstrategieën onderzocht en beschreven vanuit hun verschillende perspectieven.
De taxonomie van Baker
Mona Baker (1992:26-42) somt acht strategieën op, die door professionele vertalers zijn gebruikt om de problematische problemen het hoofd te bieden terwijl het doen van een vertaaltaak:
- Vertaling door een meer algemeen woord; dit is één van de meest voorkomende strategieën met vele soorten van niet-equivalentie. Zoals Baker gelooft, werkt het geschikt in de meeste, zo niet alle, talen, omdat in het semantische veld de betekenis niet taal afhankelijk is.
- Vertaling door een meer neutraal of minder expressief woord; dit is een andere strategie op het semantische gebied van structuur.
Vertaling door culturele substitutie; deze strategie omvat het vervangen van een cultuurspecifiek item of expressie met een doeltaal item die de impact ervan overweegt op de doel lezer. Deze strategie maakt de vertaalde tekst natuurlijker, begrijpelijker en beter bekend bij de doel lezer. De beslissing van de vertaler om deze strategie te gebruiken zal afhangen van:
De mate waarin de vertaler een licentie krijgt van degenen die de vertaling vraagt.
Het doel van de vertaling.
Vertaling met een leenwoord of leenwoord plus uitleg; deze strategie wordt meestal gebruikt in het omgaan met cultuurspecifieke items en moderne concepten woorden. Het gebruiken van het leenwoord met een verklaring is zeer nuttig wanneer een woord meerdere keren in de tekst wordt herhaald. Bij de eerste keer wordt het woord vermeld door de verklaring en in de volgende keren kan het woord door zijn originele worden gebruikt.
Vertaling door parafraseren met een verwant woord; deze strategie wordt gebruikt wanneer het bronitem in lexicale is in de doeltaal, maar in een andere vorm, en wanneer de frequentie waarmee een bepaalde vorm wordt gebruikt in de brontekst uiteraard hoger is dan het natuurlijk zou zijn in de doeltaal.
Vertaling door parafraseren met niet-verwante woorden; de parafrase strategie kan worden gebruikt wanneer het concept in het bronitem niet in de doeltaal lexicaal is. Wanneer de betekenis van het bronpunt in de doeltaal complex is, kan de parafrase strategie worden gebruikt in plaats van het gebruiken van verwante woorden; het kan worden gebaseerd op het wijzigen van een supercoördinaat of gewoon op het maken van duidelijk de betekenis van het bronitem.
Vertaling door weglating; dit kan een drastische vorm van strategie zijn, maar in feite kan het zelfs nuttig zijn om het vertalen van een woord of uitdrukking in sommige context weg te laten. Als de betekenis die door een bepaald punt of een uitdrukking wordt overgebracht niet noodzakelijk is om in het begrip van de vertaling te vermelden, gebruiken de vertalers deze strategie om lange verklaringen te vermijden.
Vertaling door illustratie; deze strategie kan nuttig zijn wanneer het doel equivalent item niet betrekking heeft op bepaalde aspecten van het bronitem en het equivalente item verwijst naar een fysieke entiteit die kan worden geïllustreerd, met name om te voorkomen dat over uitleg nodig is en om beknopt te zijn tot het punt.
Zoals u leest is het duidelijk, dat elke theoreticus zijn/haar eigen strategieën biedt op basis van zijn/haar perspectief; echter, Baker’s (1992) taxonomie van vertaalstrategieën omvatten de meest toepasselijke set van strategieën, omdat het de strategieën toont die worden gebruikt door professionele vertalers. Dus, deze definitie geeft de toepasbaarheid van deze strategieën. Niet alleen is het een set van strategieën, maar het kan ook worden getest door professionele vertalers om te zien in welke mate ze werken of helemaal niet.
Verschillende typen vertalingen
De wereld van de vertaling is enorm en gevarieerd. Er zijn verschillende vertaaltechnieken, diverse theorieën over vertaling en acht verschillende typen, namelijk:
1. technische vertaling
2. wetenschappelijke vertaling
3. financiële vertalingen
4. juridische vertaling
5. gerechtelijke vertaling
7. beëdigde vertaling
8. literaire vertaling
Iedere type vertaling dient te geschieden door de professional in het betreffende vakgebied in zowel de bron- als doeltaal anders wordt de interpretatie, woordkeuzes, vaktermen en dergelijke vervormd en krijgt de vertaling een andere betekenis.
Twintig islamitische kennisgebieden voor het vertalen van de Heilige Qur’ān
Om de Heilige Qur’ān en tafāsir (exegese boeken) te kunnen begrijpen is het noodzakelijk om de twintig belangrijkste islamitische kennisgebieden goed te leren. Er zijn 80 onderverdelingen[2] in deze twintig kennisgebieden. Een van de belangrijkste vakken is de kennis van tafsir (interpretatie). Deze kennisgebieden hadden verschillende Groot Schriftgeleerden die veel boeken schreven.
Wat zijn de eisen die aan de vertaler worden gesteld zoals die in de islamitisch theologische wereld geldt om een vertaling acceptabel te maken?
De vertaler van de Heilige Qur’ān teksten dient de volgende kwaliteiten te bezitten:
- De vertaler dient diepgaand kennis te bezitten van de Hadith (profetische traditie), wetenschappen van Arabische taal en Qur’ān tafsir (exegese).
- De vertaler mag geen eigen overtuiging, filosofie etc. aan de vertaling toevoegen.
- De vertaler dient grondige kennis te hebben van de Arabische grammatica en ook van de grammatica van de taal waarin hij vertaalt.
Fundamenten van tafsir en voorwaarden waaraan een exegeet moet voldoen volgens Hazrat Ibn ‘Abbās (radi Allāhu anhu) verdeelt tafsir in vier categorieën.
- Goede kennis van grammatica, retorica en welsprekendheid van Arabisch. (al-i’djāz)
- Betekenissen van de Qur’ān verzen kennen (wat verboden en wat toegestaan is)
- Ijtihād (zelfstandige oordeelsvorming)
- Specifieke thema’s zoals geloofsleer (geest, engelen en Dag des Oordeels).
Voorwaarden voor een exegeet, deze heeft goede kennis van:
- Grammatica, retorica en welsprekendheid van Arabisch.
- Asbāb al-Nuzul (inhoud, stijl, indeling, etc.)
- Al-‘Aqīda (geloofsleer)
- Al-Fiqh (rechtsbronnen, jurisprudentie)
- Al-Hadith (tradities van de Heilige Profeet ﷺ)
- Shurut tatbiqiyya (goede beheersing van bovengenoemde wetenschappen)
- Shurut ‘aqliyya (wijsgeer zijn, kan voorschriften uit de Qur’ān afleiden)
Diverse Arabische woorden die vandaag de dag worden gebruikt hebben verschillende betekenissen in het kennisgebied van fiqh (jurisprudentie) dan van de betekenissen die zij in het kennisgebied van tafsir (interpretatie) hebben. Zelfs vervoert hetzelfde woord verschillende betekenissen volgens zijn plaats in de Heilige Qur’ān en de deeltjes die het neemt. De Qur’ān vertalingen door degenen die deze grote takken van kennis niet weten of volgens de huidige Arabische taal betekenis geven staan ver van de betekenissen in de Heilige Qur’ān. Iedereen begrijpt de uiting, de betekenissen van de symbolen in Qur’ān in verhouding tot de sterkte van zijn Imān.
Tafsir is niet iets dat gewoon gedaan door het schrijven of door het uiten in woorden. Tafsir is een Noor (Licht) dat zich voordoet in het hart van grote religieuze mannen. De boeken van tafsir (interpretatie) zijn de sleutels van deze Noor. Zoals de juwelen worden onthuld wanneer u de lade aan het ontgrendelen bent met de sleutel, op dezelfde manier stroomt een Noor naar het hart door het lezen van deze interpretaties.
Degenen die de 80 takken van kennis goed begrepen en de Tafāsir om hen uit te leggen aan religieus onwetend mensen schreven duizenden boeken geschikt voor mensen van verschillende categorieën. Waardevolle Tafāsir boeken zoals Mawākib, Tibyān, al-Jalālayn, Na’īmī en Ibn Kathīr zijn onder hen. Tibyān is een interpretatie die werd voorbereid in 1110 Hijrah.
[1] In het boek al-Hadiqah schrijft Imām Suyuti dat de Profeet ﷺ de interpretatie van gehele Qur’ān aan de Ashāb-Kirām verklaarde.
[2] Alahazrat Imam Ahmed Raza Khan Qadri (radi Allāhu anhu)