Inleiding
Mensen die goed kunnen begrijpen, kijken en luisteren hebben de halve wijsheid, maar zij die dat niet kunnen en ook niet willen leren, blijven in hetzelfde cyclus circuleren en komen niet vooruit. Communicatie heeft niet alleen te maken met het fysieke deel van het leven, maar ook met het mystieke deel. Van en door waarnemingen kan de mens veel leren over de communicatiewetenschap. In de Heilige Qur’ān komen passages en verzen voor die ons leren over communicatie.
Sheikh Abdul Qādir Jilāni (radi Allāhu anhu) heeft in zijn boek Sier-al Asrār wa Mazhar al Anwar (geheim der geheimen) geschreven, dat er vier werelden zijn. De tweede wereld is de mystieke wereld waarin zich Engelen, Jinn, acht Jannat (paradijs), zeven Jahannam (hel), dromen en de dood voorkomen. Dit is een voorbeeld van communicatie van degenen (soefi, derwisj) die door mystieke inspanningen boven het menselijke bewustzijn (eerste wereld) kunnen waarnemen. Waarnemingsinstrumenten die Allāh Ta’ālā zowel de Jinn als de mens mee heeft begunstigd zijn onder andere harten, ogen en oren.
Allāh Ta’ālā openbaart:
وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيراً مِّنَ ٱلْجِنِّ وَٱلإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لاَّ يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لاَّ يُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لاَّ يَسْمَعُونَ بِهَآ أُوْلَـٰئِكَ كَٱلأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُوْلَـٰئِكَ هُمُ ٱلْغَافِلُونَ
“Voorwaar, Wij hebben de hel geschapen voor menige Jinn en mens; zij hebben harten maar begrijpen er niet mede en zij hebben ogen maar zij zien er niet mede en zij hebben oren maar zij horen er niet mede; zij zijn als vee, neen, zij dwalen nog meer (dan dit), zij zijn de achtelozen.” Surah al-A’rāf (de verheven plaatsen) H7, vers 179
Uit geciteerde vers blijkt, dat zij die koppig zijn niet communiceren, anders hadden zij wel begrepen wat bedoeld wordt.
Aspecten van communicatie
Communicatie is uitwisseling van symbolische informatie die plaatsvindt tussen mensen die zich van elkaars onmiddellijke of gemedieerde aanwezigheid bewust zijn. Deze informatie wordt deels bewust, deels onbewust gegeven, ontvangen en geïnterpreteerd. Communicatie vereist minimaal twee partijen. Bij interpersoonlijke communicatie gaan we uit van de aanwezigheid van ten minste twee personen die onderling informatie uitwisselen. Iedere mens is zowel zender als ontvanger van boodschappen. De taal is het voertuig van onze gedachten en gevoelens. Ideeën, gedachten en gevoelens moeten verwoord worden wil de ontvanger ze kunnen begrijpen. Dit vertaalproces noemen we coderen. Vervolgens moet de ontvanger trachten deze verwoording te begrijpen. Dit proces noemen we decoderen. Bovendien zijn woorden niet als losse elementen in onze hersens opgeslagen, maar zij maken deel uit van groter geheel, het referentiekader genoemd. Naast verbale en non-verbale signalen geven wij ook boodschappen af door bewust of onbewust de situatie te benutten waarin we boodschappen zenden (situationele signalen) bijvoorbeeld door bepaalde kleding aan te trekken bij een gelegenheid.
Bij interpersoonlijke communicatie praten en luisteren we en gebruiken zo het vocaal auditieve kanaal. Daarnaast maken we gebaren die door een andere gezien worden (= visueel kanaal), maar soms raken we elkaar aan (= tactiel kanaal). In interpersoonlijke communicatie is ruis bijna nooit helemaal te vermijden. Ruis is alles wat de ontvangst van boodschappen verstoort of vertekent. In beginsel kunnen drie vormen van ruis worden onderscheiden:
- Fysieke ruis: signalen van buitenaf die spreken, luisteren, kijken en/of voelen bemoeilijken of onmogelijk maken zoals lawaai van buitenaf of het dragen van een zonnebril.
- Psychologische ruis: omvat vooroordelen en stereotiepe opvattingen die de doorgang van signalen belemmeren.
- Semantische ruis: wanneer beide partijen niet dezelfde codes hanteren.
Een boodschap heeft een feed forward-functie als deze iets aankondigt over de boodschap die nog gaat volgen (vooraf zeggen: ik hoop dat je het niet verkeerd begrijpt, maar ……). Feedback is informatie krijgen over boodschappen die wij zelf eerder hebben uitgezonden. Deze informatie kan van onszelf of van een ander persoon komen. Een laatste aspect van interpersoonlijke communicatie is de context waarin het gesprek plaatsvindt. We doelen niet alleen op de plaats, maar ook op sociaalpsychologische aspecten, zoals de machtsverhoudingen tussen partijen.
Samenvattend
Communicatie is een doorlopend proces en door dit circulaire karakter van communicatie kunnen gemakkelijk misverstanden ontstaan, doordat interpuncties (letterlijk leestekens) en articulatie door partijen verschillend geplaatst worden. Ieder aspect van ons gedrag is communicatie, we kunnen niet “niet communiceren”. Communicatie is een onomkeerbaar proces, wat gezegd is, blijft gezegd.