Botox in de islamitische context: een juridisch-theologische analyse.

Inleiding over wat is botox is?

Botox is de gangbare naam voor botulinetoxine, een eiwit geproduceerd door de bacterie Clostridium botulinum. Het is een neurotoxine dat de afgifte van acetylcholine – een neurotransmitter die spiercontractie veroorzaakt – tijdelijk blokkeert. Hierdoor ontspannen de spieren. Hoewel Botox vooral bekend is als middel tegen rimpels, kent het ook diverse medische toepassingen, zoals bij migraine, spierspasmen en overmatig zweten.

Medische en cosmetische toepassingen

De toepassingen van Botox kunnen worden onderverdeeld in twee hoofdcategorieën:

• Medisch: behandeling van chronische migraine, spierspasmen (bijv. bij cerebrale parese), hyperhidrose (overmatig zweten), oogspierproblemen (strabisme) en blaasdisfunctie. Volgens Sharīʿah is een maagverkleining toegestaan (ḥalāl) wanneer er sprake is van medische noodzaak, zoals bij ernstig overgewicht dat leidt tot levensbedreigende aandoeningen. Deze vallen onder Fiqh al-Jirāḥah al-Ṭibbiyyah (medische chirurgie in de islam).
• Cosmetisch: verminderen van fronsrimpels, kraaienpootjes, voorhoofdsrimpels, liplift, kaaklijnverstrakking en correctie van een ‘gummy smile’.

De werking is tijdelijk (3–6 maanden) en wordt lokaal toegediend via injectie. Mogelijke bijwerkingen zijn onder meer tijdelijke spierzwakte, hoofdpijn, allergische reacties en ongewenste verspreiding naar andere spiergroepen.

Sharīʿah oordeel: tussen noodzaak en esthetiek

De islamitische beoordeling van Botox valt onder de Fiqh al-Tajmīl (jurisprudentie van cosmetische ingrepen). De centrale vraag luidt: betreft het een noodzakelijke medische behandeling of een verboden verandering van de schepping van Allah (taghyīr khalq Allāh)?

Toegestaan bij medische noodzaak

Volgens de fiqh-principe al-ḍarūrah tubīḥ al-maḥẓūrāt (“noodzaak maakt het verboden toegestaan”) is het gebruik van Botox geoorloofd wanneer er sprake is van medische noodzaak.

Cosmetisch gebruik: verdeeldheid onder geleerden

Bij cosmetisch gebruik zonder medische noodzaak is er verdeeldheid:

• Verbod (ḥarām) Geleerden verwijzen naar de Qurʾān (al-Nisāʾ 4:119): “En ik zal hen zeker doen dwalen en ijdele begeerten in hen opwekken en ik zal hen voorzeker ophitsen en zij zullen de oren van het vee afsnijden en ik zal hen voorzeker aansporen en zij zullen Allāhs schepping bederven.” Derhalve hij, die buiten Allāh Satan tot vriend neemt, zal zeker zichtbaar verlies leiden.”
  Ook authentieke aḥādīth (zoals in Ṣaḥīḥ al-Bukhārī 5931) veroordelen het vijlen van tanden, het toevoegen van nephaar en het epileren van wenkbrauwen uit ijdelheid. Deze handelingen worden beschouwd als taghyīr khalq Allāh en zijn verboden.
• Toestemming onder voorwaarden: Andere geleerden maken onderscheid tussen permanente en tijdelijke veranderingen. Tijdelijke, niet-schadelijke ingrepen zoals make-up, henna en Botox worden onder voorwaarden toegestaan, mits er geen bedrog, imitatie van zondige praktijken of schade optreedt.

Verwijzingen naar authentieke bronnen

Werk	Deel	Pagina	Inhoud
al-Fiqh al-Islāmī wa Adillatuhu – al-Zuhaylī	Vol. 4	pp. 2764–2766	Juridische analyse van plastische chirurgie
Reliance of the Traveller (ʿUmdat al-Sālik)	r40.0	–	Medische ingrepen toegestaan bij noodzaak
Fatāwā Razviyya – Aḥmad Raza Khan	Vol. 21–24	–	Ḥanafī-oordeel over esthetiek, najāsa en medische noodzaak

Juridisch-didactisch schema: Botox in Sharīʿah-context

Toepassing	Sharīʿah-oordeel	Bronnen	Beleidsadvies
Esthetisch (rimpels, lippen)	Ḥarām	Qurʾān 4:119; Bukhārī 5931; Fatāwā Razviyya Vol. 22	Uitsluiten in beleid; ethische voorlichting
Medisch (migraine, hyperhidrose)	Ḥalāl	Reliance r40.0; Fatāwā Razviyya Vol. 23	Toestaan mits onderbouwd door arts en fiqh-expert
Reconstructief (trauma, brandwonden)	Ḥalāl	Ṣaḥīḥ Muslim 5300; Fatāwā Razviyya Vol. 24	Opnemen in zorgprotocollen
Gebruik met najis-substanties	Afhankelijk	Ḥanafī-fiqh; Fatāwā Razviyya Vol. 21	Alleen toestaan bij levensnoodzaak

APA-verwijzingen

• Al-Bukhārī, M. I. (n.d.). Ṣaḥīḥ al-Bukhārī.
• Muslim, I. H. (n.d.). Ṣaḥīḥ Muslim.
• Khan, A. R. (2009). Fatāwā Razviyya (Vol. 1–30). Maktaba al-Madīnah, Dawat-e-Islami.
• al-Zuhaylī, W. (2007). al-Fiqh al-Islāmī wa Adillatuhu (Vol. 4, pp. 2764–2766). Damascus: Dār al-Fikr.
• Keller, N. H. (Trans.). (1997). Reliance of the Traveller: A Classic Manual of Islamic Sacred Law. Amana Publications.

The Qur’ān (M.A.S. Abdel Haleem, Trans.). (2008). Oxford University Press.

Beleidsaanbevelingen voor islamitisch onderwijs en zorg

• Ontwikkel triageprotocollen waarin medische en esthetische motieven worden onderscheiden.
• Implementeer ethische toetsingskaders in islamitische zorginstellingen.
• Ontwerp onderwijsmateriaal dat Qurʾān, Hadith en fiqh integreert in medische ethiek.
• Stimuleer samenwerking tussen islamitische juristen, artsen en beleidsmakers.

Korte biografieën van de in APA opgenomen referenten

Imam al-Bukhārī, 810–870, (raḍiyAllāhu ʿanhu) was een invloedrijke islamitische geleerde van Perzische afkomst, vooral bekend om zijn verzameling van authentieke aḥādīth: de Ṣaḥīḥ al-Bukhārī, beschouwd als het meest betrouwbare Hadith-werk binnen de soennitische traditie.

• Volledige naam: Muḥammad ibn Ismāʿīl ibn Ibrāhīm al-Bukhārī al-Juʿfī
• Geboorteplaats: Buchara (nu in Oezbekistan), in 194 Hijri/ 810 CE
• Afkomst: Perzisch; zijn familie bekeerde zich tot de islam via Yaman al-Juʿfī, gouverneur van Buchara
• Opvoeding: Zijn vader, Ismāʿīl, was een vrome Hadithgeleerde. Na diens overlijden werd al-Bukhārī opgevoed door zijn moeder
• Studie: Al op jonge leeftijd toonde hij een uitzonderlijk geheugen. Hij memoriseerde duizenden aḥādīth en reisde naar Mekka, Medina, Egypte, Kufa, Bagdad en andere centra van kennis
• Belangrijkste werk: al-Jāmiʿ al-Ṣaḥīḥ (Ṣaḥīḥ al-Bukhārī), samengesteld uit meer dan 600.000 aḥādīth, waarvan hij er slechts ±7.000 selecteerde op basis van strikte authenticiteitscriteria.

Imam Muslim, ca. 821–875, (raḍiyAllāhu ʿanhu) was een van de grootste Hadithgeleerden in de islamitische geschiedenis. Zijn werk Ṣaḥīḥ Muslim behoort tot de twee meest authentieke Hadith-verzamelingen binnen de soennitische traditie, naast Ṣaḥīḥ al-Bukhārī.

• Volledige naam: Abū al-Hussain Muslim ibn al-Ḥajjāj al-Qushayrī al-Naysābūrī
• Geboorteplaats: Nishapur (in het huidige Iran), rond 204 Hijri/ 820 CE
• Afkomst: Perzisch, verbonden aan de Arabische stam Banu Qushayr
• Opvoeding: Hij groeide op in een religieus gezin; zijn vader was een geleerde en frequenteerde kenniskringen
• Studie: Begon met Hadith-studie rond zijn 14e jaar. Hij reisde intensief naar Irak, Hijaz (Mekka en Medina), Syrië en Egypte om kennis te vergaren
• Leermeesters: Onder andere Aḥmad ibn Ḥanbal, Isḥāq ibn Rāhwayh, en Imam al-Bukhārī. Hij had een nauwe band met Imam Bukhārī en volgde diens methodologie
• Verzameling: Muslim verzamelde meer dan 300.000 aḥādīth en selecteerde er ongeveer 7.000 voor zijn Ṣaḥīḥ Muslim, met strikte criteria voor authenticiteit.

Imām Aḥmad Raza Khan Bareilwī, 1856–1921, (raḍiyAllāhu ʿanhu) was een invloedrijke islamitische geleerde, jurist, theoloog, dichter en hervormer uit India. Hij wordt beschouwd als de Mujaddid (vernieuwer) van de 14e islamitische eeuw en is de grondlegger van de Bareilwī-beweging binnen de soennitische islam.

• Volledige naam: Aḥmad Raza ibn Naqī ʿAlī Khan al-Qādrī al-Bareilly
• Geboorte: 14 juni 1856 (10 Shawwāl 1272 AH) in Bareilly, India
• Afkomst: Afstammeling van Sayyidunā Imām Mūsā al-Kāẓim (raḍiyAllāhu ʿanhu), de 7e Imām in de lijn van Ahl al-Bayt
• Opleiding: Voltooide zijn islamitische studies op 13-jarige leeftijd onder leiding van zijn vader, een vooraanstaand geleerde
• Expertise: Meester in meer dan 50 islamitische en wereldlijke wetenschappen, waaronder fiqh, tafsīr, ḥadīth, kalām, logica, astronomie, wiskunde en geneeskunde
• Spirituele lijn: Behoorde tot de Qādrī ṭarīqah; zijn spirituele gids was Sayyid Aale Rasool Mārahrawī
• Belangrijkste werken: (1) Fatāwā Razviyya (30-delige juridische encyclopedie), (2) Ḥusām al-Ḥaramayn (weerlegging van de Deobandi- en Wahhabi-ideologie) en (3) Kanz al-Īmān (tafsīr-vertaling van de Qurʾān in het Urdu).

Imām Wahhāb al-Zuhaylī (1932–2015) was een vooraanstaande Syrische islamitische geleerde, jurist en professor in de Sharīʿah. Hij wordt wereldwijd erkend om zijn encyclopedische kennis van fiqh, zijn inter-madhhab benadering en zijn invloedrijke werken op islamitisch recht, ethiek en internationale betrekkingen. Combineerde klassieke fiqh met moderne juridische en ethische vraagstukken. Hanteerde een inter-madhhab benadering: bespreekt Ḥanafī, Mālikī, Shāfiʿī en Ḥanbali opinies. Zijn werken worden gebruikt in universiteiten, rechtbanken en islamitische instellingen wereldwijd. Bekend om zijn evenwichtige, contextuele en ethisch verantwoorde benadering van medische ethiek, economie, oorlog, mensenrechten en staatsrecht

• Volledige naam: Wahhāb ibn Muṣṭafā al-Zuhaylī
• Geboorte: 1932 in Dair ʿAṭiyah, Syrië
• Opleiding: (1) Sharīʿah aan de Universiteit van Damascus, (2) Diploma in rechten aan de Universiteit van Cairo, (3) PhD in islamitisch recht aan de Universiteit van Cairo (1956)
• Functie: Hoogleraar aan de Universiteit van Damascus
• Lid van diverse internationale fiqh-raden (o.a. Islamic Fiqh Academy, OIC)

Nuh Ha Mim Keller (geb. 1954) is een Amerikaanse islamitische geleerde, vertaler en jurist die wereldwijd bekendheid verwierf door zijn Engelstalige vertaling van het klassieke Shāfiʿī-fiqhwerk ʿUmdat al-Sālik onder de titel Reliance of the Traveller. Hij is een erkend Shaykh binnen de Shāfiʿī-madhhab en de Naqshbandī-Sufi-orde.

• Volledige naam: Nuh Ha Mim Keller
• Geboorte: 1954, Verenigde Staten
• Opleiding: (1) Filosofie aan University of Chicago en UCLA, (2) Islamitische studies in Jordanië, Egypte en Syrië.
• Leerling van Shaykh ʿAbd al-Wakīl al-Dūrī en Shaykh ʿAbd al-Raḥmān al-Shāghūrī
• Bekering tot islam: In 1977, na intensieve studie van de Qurʾān en islamitische filosofie
• Specialisatie: (1) Shāfiʿī-fiqh, (2) Kalām (islamitische theologie), (3) Tasawwuf (Sufi-spiritualiteit), (4) Hadith en uṣūl al-fiqh.
• Woonplaats: Amman, Jordanië

M.A.S. Abdel Haleem is een gerenommeerde Egyptisch-Britse islamitische geleerde, vertaler en professor in de islamitische studies. Hij is vooral bekend vanwege zijn veelgeprezen Engelse vertaling van de Qurʾān, die wordt geroemd om haar helderheid, literaire kracht en toegankelijkheid voor een modern publiek.

• Volledige naam: Muhammad A. S. Abdel Haleem
• Geboorte: 1930, Egypte
• Opleiding: (1) Memoriseerde de Qurʾān op jonge leeftijd aan al-Azhar, (2) Studeerde Arabische taal en islamitische studies aan al-Azhar Universiteit, (3) Promoveerde aan de Universiteit van Cambridge
• Functie: (1) Emeritus Professor of Islamic Studies aan SOAS, University of London, (2) Directeur van het Centre of Islamic Studies (SOAS), (3) Lid van de UK Commission on British Muslims and Islamophobia.